Ảnh: Nghi lễ Xên bản (cúng bản) Nà Phát, xã Nậm Cần
    

Xên bản là một bộ phận của tín ngưỡng dân gian, mang yếu tố tâm linh là một trong những nghi lễ đặc trưng mô tả đời sống tâm linh của đồng bào dân tộc Thái. Lễ Xên bản của người dân bản Nà Phát, xã Nậm Cần đã có từ hằng trăm năm trước. Ông; Lò Văn Đanh - Trưởng bản Nà Phát, xã Nậm Cần cho biết: Lễ Xên bản (cúng bản) thường được tổ chức vào những này đẹp, tháng đẹp với ý nghĩa xướng báo các vị thần linh, thần nước, thần núi, thần rừng, thổ địa về hưởng thụ đồ lễ, thể hiện lòng biết ơn, tưởng nhớ đến các vị thần linh đã khai sáng ra bản. Đồng thời, cũng là dịp để cầu xin trời đất phù hộ cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu và gửi gắm những ước nguyện về một cuộc sống bình yên. Với quan niệm “Vạn vật hữu linh”, dân tộc Thái luôn tin vào các sức sống xung quanh mình, do đó họ thực hiện nghi lễ để cầu mong sự phù hộ của các đấng sinh linh cho mùa màng tốt tươi, con người được mạnh khỏe, loại trừ các loại ma tà có thể làm hại mình, là dịp để mọi người hàn gắn những rạn nứt, mâu thuẫn, tu chỉnh bản thân, chuộc lại lỗi lầm, góp phần cho bản làng được yên vui hơn. Lễ vật dâng cúng trong lễ Xên bản (cúng bản) phải có thủ lợn, gà, vịt, thịt chó, rượu, hương cúng, giấy bản, nước trắng, muối ớt…,    Khi chuẩn bị xong lễ vật, thầy cúng và các trưởng lão của bản thắp hương cầu cho người dân trong bản có sức khỏe, mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt ươi, tiếp đó thầy cúng (chủ lễ) sẽ làm lễ từ mâm cao đến mâm thấp chủ lễ gọi mời các vị thần linh như thần sông, thần núi, thần thổ địa, thần cai quản ruộng nương, vùng miền, linh hồn người có công dựng bản, đất nước về dự, nhận các lễ vật do nhân dân trong bản dâng lễ. Đồng thời, thầy cúng đọc lời khấn cầu mong tổ tiên thần linh ban phúc, phù trợ cho bản bình yên, làm ăn suôn sẻ, con người khỏe mạnh, ngô lúa sinh sôi, gia súc, gia cầm phát triển.
 

Ảnh: Thầy cúng đang làm lễ cúng bản
   

 Đồng chí Trần Thị Thu - Phó Chủ tịch UBND xã Nậm Cần chia sẻ: Lễ Xên bản (cúng bản) là một nghi lễ dân gian mang đậm yếu tố tâm linh, thể hiện nét đẹp văn hoá truyền thống của đồng bào dân tộc Thái đen. Đây cũng là ngày hội văn hóa cộng đồng góp phần thắt chặt hơn tình đoàn kết trong dòng họ, bản làng, dân tộc, đồng thời lễ hội cũng là dịp để ôn lại truyền thống, giữ gìn và phát huy di sản văn hoá dân tộc. Đồng thời bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể độc đáo của nghi lễ Xên bản Nà Phát đối với dân tộc Thái đen. Duy trì và phục vụ nhu cầu tín ngưỡng cộng đồng của Nhân dân, mang tính chất tâm linh và có ý nghĩa nhân văn cao đẹp, phản ánh khát vọng vươn lên, mong ước một cuộc sống ấm no, hạnh phúc của đồng bào Thái đen nơi đây.